Componeren met leerlingen: hoe doe je dat?
Het lijkt mij leuk om iets te vertellen over de werkwijze van het componeren met leerlingen, iets dat ik de afgelopen tijd heb gedaan tijdens de reguliere lessen. Ik moet zeggen dat het in deze tijd wel heel makkelijk is om zoiets te doen. Vroeger moest alles met potlood en papier worden opgeschreven. Dat heeft ook een goede kant: doordat het proces langzamer gaat, zou het kunnen dat je je meer bewust bent van wat je opschrijft. Maar aan de andere kant: voor kinderen van vijf en zes, waar ik ook mee werk, zou het niet te doen zijn om alles wat ze bedenken, zelf te moeten opschrijven. En als ik het zou doen, zou het ook erg lang duren. Dan zouden we niet, zoals nu, 5 a 10 minuten van de les kunnen besteden aan componeren.

Meestal gaat het als volgt:
– tijdens de les begint de leerling met een stukje thematisch materiaal, ofwel een stukje ‘melodie’. Het kan overigens ook een akkoord zijn, of iets wat in elk geval kan dienen als muzikale bouwsteen. De ene keer wordt het gezongen (als de leerling het niet kan vinden op de piano) of het wordt direct op de piano gezocht
– ik geef pas een suggestie als de leerling niet meer verder kan, of als ik het gevoel heb dat muzikale ‘wetten’ niet worden uitgevoerd.
Voorbeeld: leerling voelt de ‘puls’ niet en speelt te weinig tellen in de maat. Of: de nazin is korter dan de voorzin, terwijl de stijl van de compositie hier niet om vraagt. Of: er wordt te vaak iets herhaald waardoor het te voorspelbaar wordt.
– bij mijn (Suzuki) lessen is meestal een ouder aanwezig, dus ik vraag dan of hij of zij een filmpje kan maken van wat er bedacht is. Dat heeft als voordeel dat ze er thuis mee verder kunnen, omdat ze weer even kunnen luisteren hoe het ook alweer ging. Maar ze sturen dit ook naar mij, zodat ik het thuis even snel in Sibelius kan noteren.
– ik stuur de ouder de pdf van het Sibelius-bestand per mail, zodat hij/zij ook hiermee verder kan

Het grote voordeel van deze werkwijze is, dat het heel efficiënt gaat en niet veel extra tijd kost. Hierdoor is het mogelijk dit (periodiek) in de pianoles te integreren.

Waarom componeren tijdens de les?
Als je zelf muziek bedenkt, ga je ook anders naar andere muziek luisteren. Je gaat nadenken over hoe stukken zijn opgebouwd, over structuur, akkoorden, melodielijnen.
Hierdoor zul je -mijns inziens- meer gaan begrijpen van wat andere componisten hebben gedaan. Dus het komt de ‘gewone’ lessen ook ten goede.

Misschien kennen jullie het spel ‘Halli Galli’. Bij dit spel, van uitgeverij 999 Games, is het de bedoeling om alle kaarten met vruchten (pruimen, aardbeien, citroenen, bananen) te verzamelen door zo snel mogelijk op de bel te drukken. Het spel duurt ongeveer vijftien minuten en is te spelen vanaf zes jaar met twee tot zes spelers. Als je traag bent met op de bel drukken, lig je snel uit het spel.

Wat heeft dit nu met Suzuki te maken?
Goed noten lezen heeft voor een deel te maken met een snelle reactie. Als je voor het eerst een stuk van blad speelt, maar ook als je het al wat langer studeert, kun je niet over elke noot vijf minuten nadenken. Het is handig als je meteen kunt zien, welke noot het is en waar je hem op je instrument kan vinden. Het spel Halli Galli heeft alles te maken met snel reageren. Hieronder heb ik een manier bedacht waarop het noten lezen “de vruchten kan plukken” van Halli Galli door de vruchten te vervangen door noten van verschillende hoogten met dezelfde namen!

Benodigheden:
56 kaarten met noten/intervallen (ik zal ze op mijn website www.heleenverleur.org zetten)
NB er is ook een versie met alleen G-sleutel of andere sleutels te verkrijgen. De hierna besproken versie is met name voor pianisten.
1 hotelbel zelf aan te schaffen (baliebel, te vinden op internet: kosten ± 3 euro)
Spelregels

Spelregels:

De spelers zitten naast elkaar (anders zie je de sleutels op z’n kop.) Om de beurt draaien de spelers een kaart om. Zodra er op tafel 3x achter elkaar dezelfde soort noot ligt, wint de de speler die het eerst op de bel slaat, alle open aflegstapels. Dezelfde noten zijn bv alle C’s van verschillende hoogtes in de G-sleutel, maar ook in de F-sleutel. Er kan dan bv in de G-sleutel: op tafel liggen: C2, C3 en nog een C in de F-sleutel. Zolang het maar C’s zijn, is het goed! Het doel van het spel is, om zo de meeste kaarten te winnen. Deze versie bevat:

7 C’s in de F-sleutel
7 C’s in de G-sleutel
7 G’s in de F-sleutel
7 G’s in de G-sleutel
7 D’s in de F-sleutel
7 D’s in de G-sleutel
7 A’s in de F-sleutel
7 A’s in de G-sleutel

De spelvoorbereiding

De bel wordt midden op tafel gelegd. Eén van de spelers schudt de kaarten. Hij deelt de kaarten één voor één rechtsom aan de spelers tot de stapel op is. Iedere speler legt zijn stapel gedekt voor zich neer. Ze mogen hun kaarten niet bekijken.

De speler links van de deler begint. Om de beurt draait men de bovenste kaart van zijn stapel om, en legt die open op een eigen aflegstapel bij de bel. Zorg ervoor dat alle muzieksleutels op je kaartjes links in de notenbalk staan, zodat ze niet op z’n kop op tafel komen te liggen! Je legt je kaart er zo op, dat de vorige kaart geheel bedekt is.

Wanneer wordt er gebeld?
Zodra er 3 dezelfde notennamen open op de aflegstapel zichtbaar zijn, probeert iedere speler als eerste te bellen.

Reactiesnelheid is geboden!
Wie als eerst belt, als er drie noten met dezelfde naam op tafel liggen, wint alle open aflegstapels. Deze kaarten doet hij gedekt onder zijn trekstapel. Dan begint hij een nieuwe ronde door als eerste een kaart te draaien.
Zodra een speler geen gedekte kaarten meer heeft, is hij uit het spel. Zijn aflegstapel blijft gewoon liggen en telt mee, totdat hij door een andere speler gewonnen wordt.

Als het misgaat..
Als een speler belt, en er liggen niet drie dezelfde noten (bv drie G’s), dan moet hij “voor straf” alle spelers een gedekte kaart van zijn stapel geven, te beginnen met de spelers links van hem. Hier geldt: op = op.

De winnaar
De speler die aan het einde van het spel de meeste kaarten met noten heeft, wint het spel.

Variatie 1: eerste oefenen met de losse kaarten zodat je alle noten herkent!
Variatie 2: indien te moeilijk, kun je ook beginnen met bv alleen C’s. Of alleen G’s. Of: bellen als er TWEE dezelfde noten na elkaar liggen. Of: 2 spelers in plaats van 3
Variatie 3: een variant is om in plaats van losse noten, intervallen te nemen, om die te herkennen: bv tertsen (14), kwarten (14), kwinten (14) en sexten (14).
Variatie 4: omkeringen van akkoorden: grondligging, 3/6 ligging, 4/6 ligging
Variatie 5: je moet de noten op de kaarten die je hebt gewonnen, op de piano laten horen

Bedacht door Heleen Verleur, geïnspireerd op Halli Galli (met de vruchten)

Mocht je na het lezen van dit stuk zin hebben om het spel te spelen, dan kun je de kaarten hieronder gratis downloaden. Je moet zelf nog even de maten losknippen en eventueel plastificeren.
De bel moet je zelf even bestellen op internet. Google op: ‘hotelbel’.

Spel met de noten: G-sleutel en F-sleutel noten pdf

Spel met de noten: intervallen pdf

Van de week bedacht ik ineens: de laatste vijf minuten van elke les wil ik de komende tijd besteden aan het bedenken van stukken. Een soort ‘mini’ compositieles, waarbij we iedere week een stukje verder gaan met de composities. In de tussentijd noteer ik elke week in Sibelius wat de voortgang is. Tijdens de les schrijf ik dit op, of ik maak een filmpje.
Ik vind dit zelf superleuk om te doen, en de leerlingen waren ook meteen enthousiast, merkte ik.

We hebben al wat leuke beginthema’s. Dit is dus van vijf minuten per persoon, he? Hé! (sommigen íets langer ..). Ik noem liever geen namen, in verband met de privacy. Heb namelijk nog geen toestemming gevraagd dit te publiceren.
Even een greep:

Nu valt het me wel op, dat Suzuki-leerlingen behoorlijk goed gewend zijn om te luisteren naar muziek. Misschien ook naar de muziek in hun hoofd? Niet zo heel lang geleden beweerde een professor (ik noem even geen naam, als je het wilt weten vraag je het maar) dat Suzuki-leerlingen niet zo goed zouden kunnen improviseren, in elk geval niet beter dan ‘gewone’ leerlingen. Mij valt op, dat het resultaat zoals hierboven niet zo gauw wordt bereikt met kinderen die voornamelijk noten lezen, dus niet gewend zijn melodieën op het gehoor na te spelen. De voorbeelden hierboven zijn gewoon willekeurige studenten, niet speciaal talenten of zo (in elk geval daar niet op geselecteerd). Dus ik heb zo mijn vraagtekens bij de stelling van de professor.