We hadden een interessant gesprek over hoe het allemaal is begonnen. Met name dat ik een periode “in de stijl van” Bach, Mozart, Beethoven, Schubert e.d. heb gecomponeerd, om mij het vak eigen te maken.
Melchior was geïnteresseerd in mijn vroege composities. Ik heb ze weer opgedoken in mijn Itunes bibliotheek, en was best verrast ze na zo’n tijd (2002) terug te horen. In maart 2002 had ik een uitvoering van het grootste gedeelte van mijn werken tot dan toe, in het Bethaniënklooster (zie foto boven) in het hartje van Amsterdam. Ps zo superjammer dat deze prachtige concertplek verloren is gegaan voor concerten! Er zitten nu dure woningen in. Het was een unieke plek.
In november 2002 beviel ik van onze tweeling. Daarna ben ik pas goed op dreef gekomen met componeren, en is het ook een beetje een andere kant op gegaan (van tonaal naar minder tonaal naar weer iets meer tonaal maar niet teveel ;))
Maar goed: door dit interview ging ik weer even luisteren naar de opnames van toen. Wat geweldig om terug te horen. Het enthousiasme was toen al duidelijk te horen. Het is een beetje zoals Mondriaan die eerst echte bomen schilderde, terwijl het daarna blokjes werden. Toch kun je de bomen niet overslaan.
Bij het 24preludia-project zijn de fuga’s uit het Wohltemperierte Klavier vervangen door nieuw geschreven stukken van hedendaagse vaderlandse componisten. Een podcastserie over eigentijdse pianomuziek, waarin de componisten zelf vertellen over hún eigentijdse antwoord op de prelude. De Fanfare voor solo piano van Louis Andriessen gaat voorop om de komende parade in te luiden. Pianiste Jacqueline voorheen Frederique – is de initiatiefneemster van het project.
Ook ‘Groovy Prelude’ van Heleen Verleur zal aan bod komen (als antwoord op de prelude in gis van J.S.Bach).
Op donderdag 8 juli hebben we geapplaudisseerd voor Jason, na afloop van een intense ceremonie waarbij ongeveer tweehonderd betrokkenen aanwezig waren. Het applaus hield minutenlang aan. Jason is slechts 22 jaar geworden. Hij was een gedreven pianoleerling die sinds drie jaar pianoles bij mij volgde in Almere, bij Coöperatie Kunstzinnige Vorming. Jason had vele talenten: lekker koken, skaten, heel snel zwemmen, prachtige kleren ontwerpen. Piano spelen liep de laatste jaren wel als een rode draad door zijn leven. Hij speelde elke dag, zonder een keer over te slaan. Bij het afscheid is zijn Waltz in A mineur gespeeld, want ook componeren kon hij mooi en goed. Ook werd er een video vertoond terwijl hij het thema van ‘Lalaland’ speelt (later gevonden op zijn computer). Op de bovenstaande voorkant van de rouwkaart zien we zijn hand boven de pianotoetsen.
Jason woonde sinds dit jaar in een studentenhuis op het NDSM terrein in Amsterdam. Hiervoor had hij vrijwel meteen een digitale piano aangeschaft, in overleg met mij. Zijn moeder Ria vertelde me dat hij altijd zodra hij terugkwam in het ouderlijk huis, onmiddellijk achter de (akoestische) piano ging zitten om te spelen. Hij had nog vele mooie composities kunnen en willen maken. Iedereen die hem kent kan het nog niet bevatten. We missen hem enorm! We denken wel dat Jason moeilijk een mooier afscheid had kunnen krijgen dan dat het op 8 juli is neergezet, met emotionele toespraken, heel veel bloemen, veel bezoekers, mooie video’s, veel muziek, kostuums en goede vrienden, lieve ouders Carlo en Ria en familie.
Hieronder kun je een compositie horen die Jason heeft gemaakt voor het boek ‘Butterflies against the wind’, een boek dat verscheen in 2019 met 24 nieuwe composities door 24 verschillende leerlingen (het boek is overigens nog steeds te koop voor 15 euro door even een mailtje te sturen).
Een goede vriend van Jason vertelde me, dat Jason dit stuk een paar weken voor zijn dood nog voor hem heeft gespeeld. Hij was zo trots en enthousiast toen hij het voor hem speelde!
Onderstaande tekst sprak ik op zijn afscheid op donderdag 8 juli 2021:
Voorafgaande aan een lesdag
piano zet ik meestal van tevoren een alarm voor alle lessen, twee minuten voordat
het tijd is. Het is voor mij een reminder dat ik nog twee minuten heb om die
les af te ronden. Op donderdag 1 juli om kwart over zeven ging mijn alarm. De
les aan Jason is niet gegeven en zal ook niet meer gegeven worden.
De allereerste keer dat Jason
bij mij voorspeelde, wist ik niet wat ik hoorde. Zijn toon, zijn rustige performance,
zijn inleving in de muziek. Je kon niet anders dan luisteren, als hij speelde.
Toen hij klaar was, had ik bijna geen woorden voor wat ik had gehoord. Iemand
met een grote muzikale intelligentie en verfijndheid. En wat zou zijn
repertoire nog kunnen groeien!
Intussen had ik mijn
voorstelling ‘Chopin en George Sand’ in het Pianolamuseum gedaan. Ik had al mijn
leerlingen ook een uitnodiging gestuurd. Jason, zijn vriendin, en de ouders van
Jason bleken in de zaal te zitten. Met z’n vieren vanuit Almere naar Amsterdam
gereisd.
Enige tijd later kwam Jason ineens
op les met de Nocturne Op.55 No.1 van Chopin.. Hij had hem gehoord tijdens mijn
voorstelling én op ‘Spotify’. Hij vond het zo’n mooi stuk dat hij het graag
wilde leren. Ik weet nog dat ik wel enige aarzeling voelde .. het is een
behoorlijk lastig stuk voor iemand die net een paar jaar pianoles heeft. Maar hij
was zeer gedreven.
Niet zo lang daarna, een paar
weken of zo, kwam Jason op les en zei: ik ben al een eind gekomen. Hij speelde
ongeveer tot het allerlaatste stuk met de chromatische triolen.
Jason was een getalenteerde,
gevoelige man. Op een bepaald moment vertelde hij mij dat hij af en toe naar
een verzorgingshuis ging, om daar voor de mensen te spelen op de piano in de
kantine. Dit was een win-win situatie: hij kreeg heel hartelijke reacties van
de bewoners, en Jason wende op die manier aan spelen voor publiek.
Een aantal van mijn
leerlingen maakten een compositie voor een goed doel. Alle composities zouden
worden gebundeld in een boek ‘Butterflies against the wind’. Jason’s compositie
was een prachtige wals geworden, met licht Chopin-achtige trekken, maar toch
ook duidelijke Jason-achtige wendingen (ik zal hem zo laten horen)
Tijdens de lockdown waren er
eerst online lessen in het CKV: leerlingen mochten het gebouw niet in. Op een
ochtend dacht ik: maar als ik nu gewoon ’s avonds met de auto naar Jason’s huis
rij? Hij was de laatste leerling van de maandag, dus het maakte niet uit dat ik
dan wat extra reistijd had om bij hem te komen. Toen ik dit voorstelde, sprak
hij de onvergetelijke woorden: “Zal ik dan iets lekkers voor je koken? Hij
heeft een heerlijke maaltijd zalm-Teriyaki voor me gemaakt.
Jason was ook iemand van de
technische snufjes. Tijdens de online lessen had hij op een bepaald moment
onder zijn beeldscherm een soort digitale pianotoetsen ‘getoverd’ die ik op
magische wijze kon zien bewegen!
Maar ik merkte dat hij het
directe contact miste. Ik ook, trouwens. Die pianotonen klinken via Zoom toch
wel minder mooi dan in werkelijkheid.
En dan de achtergrondgeluiden
tijdens de Zoom sessies. Op een keer zat Jason tijdens een online les thuis te
spelen, terwijl ik op de achtergrond behoorlijk getimmer hoorde. Ik vroeg hem
of er een verbouwing was. “Nee hoor, dat is mijn vader die krabscharen aan het
openbreken is voor het avondeten!” Ik krijg nog steeds een glimlach om mijn
mond als ik hieraan terugdenk.
Jason was inmiddels verhuisd vanuit
het ouderlijk huis in Almere naar het NDSM-terrein in Amsterdam. Intussen had
hij mijn nog advies gevraagd over een digitale piano voor op zijn
studentenkamer. Maar misschien hoorde hij zijn piano niet altijd via de
koptelefoon, want hij vertelde mij dat zijn directe buurvrouw steeds kwam
vragen of hij niet nog wat piano kon spelen. Ze genoot er zo van! Hij had daar
al fans gemaakt.
Een paar weken geleden, op 15
juni, was hij op les. Na Jason was mijn leerling Daniel, een jongen van ongeveer
vijftien jaar. Hij was toevallig ook bezig met een Nocturne van Chopin,
namelijk die in Cis mineur. Ik vroeg aan Daniel: “Zou jij misschien deze
Nocturne voor Jason willen spelen?” Daniel zei: “Ja hoor,” en hij speelde de
Nocturne voor Jason, met veel overgave. Jason genoot, zag ik. Ik dacht: “Deze
mannen kan ik vaker naar elkaar laten luisteren, ter inspiratie.”
De weken daarna zei Jason een
paar keer af. Op 24 juni kreeg ik een appje: “Goodmorning! Komt het uit als ik
straks even bel? Of ben je druk met lessen?” Die dag hebben we elkaar
gesproken. Zijn reden om te bellen, was om mij de reden van zijn recente verzuim
uit te leggen, dat hij de lessen juist zo fijn vond, en dat hij na de zomer gewoon
weer elke week zou komen. Dit was de laatste keer dat we elkaar hebben
gesproken. Ik kan me de toon van dit gesprek nog heel goed herinneren. We
begrepen elkaar.
Op donderdag 1 juli stuurde
ik hem een appje. “Ha Jason, mijn geheugen laat me in de steek: jij komt toch
vanavond op les? Tussen 18.15 en 19.15? Bevestig nog maar even. Ps ook als je
je niet zo goed voelt, ben je welkom!”
Toen ik ‘s middags een bericht kreeg van mijn man dat de vader van Jason had gebeld, voelde ik meteen een enorme ongerustheid. Middenin de les van een andere leerling belde ik het nummer. Mijn voorgevoel klopte. Op een bepaald moment kregen zijn ouders geen contact meer met hem en gingen naar zijn huis. Daar vonden ze Jason. De doodsoorzaak wordt nog onderzocht. Het is niet te bevatten.
Om 18.15 u heb ik Jason’s
wals gespeeld die hij had gecomponeerd, op het moment dat hij anders les zou
hebben gehad. Om 19.13 u ging mijn alarm af. De les was afgelopen.
Informatie voor ouder en docent over de 30 Dagen Oefen Challenge. De opbrengst gaat geheel naar een goed doel: Stichting Muziek voor Kinderen. http://www.muziekvoorkinderen.org
We staan ook op instagram: #30dagenoefenchallengemvk
Heb je wel eens nagedacht over waarom je eigenlijk muziek
maakt? Misschien vind je het fijn om stukken mooi te kunnen spelen. Nou, dan
heb ik goed nieuws voor je: weet je dat je met sprongen vooruit gaat, als je
elke dag een kwartier oefent? Je zult je eigen spel niet meer herkennen na een
maand: zelfverzekerd, muzikaal en met veel minder, of zelfs géén fouten. Na dertig
dagen heb je eindelijk dat stuk in de vingers waarin je steeds maar weer
dezelfde hindernissen tegenkwam.
Weet je dat oefenen niet alleen maar elke dag op je
instrument spelen is? Dus het kan ook zijn: een inspirerende film bekijken van
je favoriete (klassieke) muzikant. Heb je wel eens pianiste Yuja Wang gezien,
op Youtube? Zoek haar eens op, tijdens de challenge! Ze is een soort popster
onder de klassieke pianisten. Een deel van die 15 minuten tijd mag ook besteed
worden om informatie op te zoeken over je favoriete componist. Of zelf een stuk
te schrijven. Zolang je maar met muziek bezig bent.
Je zult merken dat je concentratie erg vooruit gaat als je elke dag 15 minuten oefent. Want het is wetenschappelijk bewezen dat oefenen slimmer maakt. Dat heeft ermee te maken, dat je twee hersenhelften bij het musiceren moeten samenwerken. Dus als je denkt dat je beter 15 minuten extra aan je huiswerk zou kunnen besteden, dan heb je het mis. Door jezelf dit te gunnen, zal je schoolwerk er ook op vooruit gaan. Kijk maar eens bij www.muziekmaaktslim.nl of op Youtube naar het filmpje ‘How playing an instrument benefits your brain’ (Anita Collins) https://youtu.be/R0JKCYZ8hng
Een dag heeft 24 uur, 15 minuten is maar een héél klein
stukje daarvan. Het gekke is dat het maar heel kort is, en tóch: als je het
elke dag doet dan ga je erg vooruit. Kleine stapjes kunnen heel belangrijk zijn,
zolang je ze maar elke dag doet. Dit geldt trouwens ook voor andere (goede) gewoonten.
Tenslotte kun je je bij deze challenge laten sponsoren voor
‘Stichting Muziek voor Kinderen’. De kinderen in Oeganda en Colombia waarmee
deze stichting werkt, hebben hun ouders verloren, moeten leven met HIV of
hebben andere trauma’s. Ze zijn letterlijk ‘straatarm’ en hebben soms niet eens
voldoende te eten. Als jij elke dag oefent, help je jezelf, én deze kinderen!
Mede door jouw sponsorgeld, krijgen ze voldoende eten én muzieklessen!
Er zijn dus vele voordelen om mee te doen aan de challenge. Kom op
joh, 15 minuten per dag kun jij echt wel aan! Doe gewoon mee, geef jezelf én
een arm weeskind in Oeganda en Colombia dit cadeau!
This duet dance for piano I wrote for the foundation ‘Music for Children’, inspired by Ugandan music. The foundation helps orphan children in Uganda and Colombia to get shelter and music lessons. If you like the piece, you can order it by sending me a personal message. It costs 5 euro and this amount will be tranferred to Music for Children. The children are hungry now, because of Corona there are less shelters and there is little food. You can help them when you buy my piece! By the way: the piece can be practised after a few years of piano lessons. It is not very hard, and in the middle there is space to improvise. It will become the 13th dance of my book: ‘Dances’ with a rondo, a dance a al Dave Brubeck, a tango, a boogie-woogie, a gnossienne, a wooden shoe dance, an Egyptian Mummy dance, a bourree, a sarabande, a tarantella, a Spanish dance and a minuet.
Door Facebookvriendin (niet alleen Facebook) Rineke Verbrugge werd ik een paar weken geleden herinnerd aan mijn ‘Milonga for three’ a la Astor Piazolla: https://ap.lc/FTSMr
Hierdoor bedacht ik dat ik eigenlijk behoorlijk wat Argentijns of Spaans georiënteerde muziek heb geschreven, wat toch wel eigenaardig is aangezien ik al mijn hele leven in Amsterdam woon en werk. Nou ja, hoe dit komt kan ik zelf ook niet verklaren. Laatst werd ik nog als enige Amsterdamse componist gespeeld in een programma van pianist Marcel Worms met voor de rest louter Spaanstalige stukken (to be continued).
Onderstaande wordt gezongen door Renée Harp, begeleid door mijzelve. Een eigen compositie van de cd: ‘I carry your heart’ (nog verkrijgbaar).
In 2014 schreef ik de Sakura Variaties. Ik moest eraan denken omdat een Facebook vriendin een post deed van een bloeiende kersenbloesem.
Ik schreef de Sakura Variaties voor de Suzukidag van 5 oktober 2014 in Zeist. De bezetting is: fluit 1 & 2, sopraanblokfluit, piano 1 & 2, gitaar 1 & 2, accordeon, violen 1 & 2, Vla. 1 & 2, cello 1 & 2, contrabas 1 & 2 (er deden alleen al tachtig violen mee!) Bij deze variaties is er een refrein A (tutti) dat steeds wordt afgewisseld met soli per instrumentgroep. Per instrumentgroep is er meestal een eenvoudiger én een moeilijker partij. De moeilijker partij kan gespeeld worden door gevorderde leerlingen of de docent. Aan het eind zit nog een refrein B.
Wat de Stichting doet, kunnen ze beter zelf zeggen (van hun website):
“Stichting “Muziek voor Kinderen” is opgericht om muziek in het leven te kunnen brengen van kwetsbare kinderen en kinderen in een kansarme omgeving. Kinderen die graag muziek willen maken maar daar door omstandigheden de mogelijkheden niet voor hebben. De muziekprojecten bestaan uit oriëntatie op verschillende instrumenten, instrumentale lessen, samenspel, bandcoaching, optredens en uitwisselingen. De gelden die de stichting binnenkrijgt worden besteed aan instrumentarium, vergoedingen voor plaatselijke docenten en kosten rondom workshops, optredens en uitwisselingen zoals kostuums, vervoer, eten en drinken. Bestuur en muziekdocenten uit Nederland werken geheel op vrijwillige en onbezoldigde basis.”
Monique Udo is oprichter en voorheen één van de uitvoerders van de projecten: “Het plezier wat ik zie bij kinderen als ze muziek maken en de blijdschap en trots als ze ontdekken dat ze iets kunnen op een instrument is zó hartverwarmend. Vooral kinderen die in moeilijke omstandigheden opgroeien, zoals weeskinderen, kinderen met HIV/Aids of kinderen in een moeilijke gezinssituatie, kunnen zich enorm optrekken aan het muziekmaken. Voor deze kinderen in het bijzonder heb ik de stichting Muziek voor Kinderen opgericht. Ik heb de stichting tot eind 2016 met enorm veel plezier geleid en grotendeels de projecten zelf uitgevoerd, naast de docenten ter plaatse. Helaas zorgde toenemende verlamming als gevolg van de ziekte ALS ervoor dat ik mijn werkzaamheden moest neerleggen. Ik ben ontzettend blij en dankbaar dat Samira Kaya en de nieuwe bestuursleden de stichting willen voortzetten. Ikzelf zal op de achtergrond betrokken blijven.”
Eind december 2020 ging de opbrengst van het Sinterklaasboek dat ik samen met Jan maakte, naar Stichting Muziek voor Kinderen. Van dit bedrag konden ze onder meer maismail kopen:
Op zaterdag 23 januari 2021 zalMarcel Worms weer twee live streamings verzorgen, om11:00 en 20:00, met Spaanse pianomuziek van Albéniz, Granados, Mompou, Blancafort en Nin-Culmell. Als toegift (waarschijnlijk bij beide concerten) staat een stuk op het programma van een Nederlandse componiste (wie hoort in dit rijtje niet thuis?) die ook Spaanse muziek heeft geschreven: Heleen Verleur. Toen ik hoorde dat Marcel een Spaans programma ging doen, liet ik hem weten dat het bij mij ‘een snaar raakte’. Ik heb een zwak voor Spaanse muziek, heb ooit als enige ‘buitenlander’ een Spaanse wedstrijd had gewonnen met een Cancionera voor zang en piano. De zangpartij van dit lied ‘Los Mozos de Monleon’ zit bijna helemaal in de pianopartij, dus het kan best als piano solostuk gespeeld. Marcel vroeg mij of hij Los Mozos mocht doorspelen en vond het een prachtig stuk. Dit alles gebeurde 21 januari, twee dagen voor het concert! Hij houdt dus nog een ‘slag om de arm’, want het is kort dag om het stuk in de vingers te krijgen. Een stukje van de repetitie van Los Mozos met zangeres Renée Harp is hier te beluisteren:
De concerten zijn nog steeds gratis, er is geen ‘betaalmuur’, maar een donatie is zeer welkom.Een bijdrage kan overgemaakt worden op rekening NL89ASNB0783212771 ten name van M.R.Worms.
De volgende toelichting is geschreven door Marcel Worms: De Spaanse muziek en daarmee ook de Spaanse pianomuziek is van oudsher het resultaat van een grote smeltkroes van culturen geweest. Nadat de Moren in 711 Spanje via Gibraltar waren binnengevallen hebben deze bijna zeven eeuwen een belangrijk stempel gedrukt op de Spaanse muziek. Zij brachten, evenals de zigeuners, een sterk emotioneel element in, dat nog versterkt werd door de Joods synagogale muziek. De ritmische complexiteit van de flamenco wordt ten dele ook veroorzaakt door Afrikaanse invloeden.
De musicoloog en componist Filippe Pedrell (1841-1922) bepleitte het gebruik van nationale Spaanse elementen. Dit standpunt had grote invloed op de jonge Isaac Albéniz, die volksmuziek als uitgangspunt ging kiezen. Hetzelfde geldt voor Manuel de Falla, Enrique Granados en Joaquin Turina. Typisch Spaanse elementen vinden we al in het werk van Domenico Scarlatti, aan wie later nog een livestreaming gewijd zal worden.
Karakteristiek voor veel Spaanse muziek is de rijidéz (strengheid), die zich uit in een zeer strakke ritmiek. De Latijnse hartstocht wordt door deze tempovaste strengheid als het ware gecompenseerd en getemd. Beheersing, distantie en ordening staan tegenover ongeremde passie. De versieringen en melodievorming vertonen Oosterse elementen waarin de traditionele modale toonladders een belangrijke rol spelen. Ook het imiteren van de gitaar is een beproefd procédé. Dynamische contrasten zijn vaak extreem. Rauwe zeggingskracht is dikwijls belangrijker dan oorstrelende schoonheid. Expressie hoeft niet altijd ‘mooi’ te zijn. Naast onbezorgde levenslust is de schaduw van de dood in de Spaanse muziek vaak niet ver weg.
Tijdens de livestreaming is werkt te horen van Isaac Albéniz, Enrique Granados, Federico Mompou, Manuel Blancafort en Joaquin Nin-Culmell, en zeer waarschijnlijk Heleen Verleur.
Albeniz en Granados zijn, samen met Manuel de Falla, de vaandeldragers van de negentiende- en vroege twintigste eeuwse Spaanse muziek. Mompou staat qua bekendheid in hun schaduw maar doet muzikaal zeker niet voor hen onder. Blancafort was een jongere collega en vriend van Mompou, wiens invloed in zijn zelden gespeeld maar opmerkelijk werk duidelijk hoorbaar is. Nin-Culmell is een kosmopolitisch componist, die o.a. lange tijd in de de Verenigde Staten woonde maar uiteindelijk Spaans staatsburger werd en Spanje als zijn vaderland beschouwde.